6. Гайдук Хрызіч
У пячоры, на вострых каменнях
Стаіўся адважны гайдук Хризич.
З ім жонка яго Кацярына,
З ім яго два мілыя сына,
Ім нельга з пячоры выдти.
Пільнуюць іх ворагі злыя.
Колі ледзь яны галаву падымуць,
У іх прыцэл адразу сорак стрэльбаў.
Яны тры дні, тры ночы не елі,
Пілі толькі ваду дажджавую,
Назапашаную ў западзіне каменя.
На чацвёрты ўзышло чырвона-сонца,
І вада ў западзіне вычарпалася.
тады сказала, вздохнувши, Кацярына:
«Гасподзь бог! памілуй нашы душы!»
І ўпала мёртвая на зямлю.
Hrizich, гледзячы на яе, не заплакаў,
Сыны плакаць пры ім не смелі;
Яны толькі вочы абціраліся,
Як ад іх адварочваўся Хризич.
У пяты дзень старэйшы сын ашалеў,
Стаў глядзець ён на мёртвую маці,
Быццам воўк на спячую казу.
яго брат, бачыў, спалохаўся.
Закрычаў ён старэйшаму брату:
“мілы брат! ня губі сваю душу;
Ты напіся гарачай маёй крыві,
А памром мы галоднай смерці,
Станем мы выходзіць з магілы
Кроў смактаць нашых ворагаў спячых”.
Хризич ўстаў і прамовіў: “Поўна!
лепш куля, чым голад і смага”.
І ўсе трое са скалы ў даліну
збеглі, як шалёныя ваўкі.
Семярых забіў з іх кожны,
Сям'ю кулямі кожны з іх прастрэл;
Галавы ворагі ў іх адсеклі
І на дзіды свае насадзілі, -
А і тут глядзець на іх не смелі.
Так ім страшны быў Хризич з сынамі.
7. Пахавальная песня Іякінф Маглановича
З богам, ў далёкую дарогу!
Шлях знойдзеш ты, дзякуй Богу.
свеціць месяц; ноч ясная;
Чарка выпіць да дна.
Куля лягчэй ліхаманкі;
Вольны памёр ты, як жыў.
Вораг твой імчаўся без аглядкі;
Але твой сын яго забіў.
Успамінай нас за магілай,
Калі сыдзе як-небудзь;
Ад мяне перад бацькам, брат мілы,
Пакланіцца не забудзься!
Ты скажы яму, што рана
У мяне ўжо зажыла;
Я здаровы, - і сына Яна
Мне гаспадыня нарадзіла.
Дзеду ў гонар ён названы Янам;
Разумны хлопчык у мяне;
Ужо валодае атаганом
І страляе са стрэльбы.
Дачка мая жыве ў Лизгоре;
З мужам ёй не сумна там.
Тварк сышоў даўно ўжо ў моры;
Жывы іль няма, - даведаешся сам.
З богам, ў далёкую дарогу!
Шлях знойдзеш ты, дзякуй Богу.
свеціць месяц; ноч ясная;
Чарка выпіць да дна.
8. Марка Якубовіч
Ля варот сядзеў Марка Якубовіч;
Перад ім сядзела яго Зоя,
А хлапчук іх гуляў у парога.
Па дарозе да іх ідзе незнаёмы,
Бледны ён і ледзь ногі валачэ,
Просіць ён напіцца, Любоў да Бога.
Зоя ўстала і пайшла па ваду,
І мінаку вынесла коўшык,
І мінак да дна яго выпіў,
вось, напіўшыся, кажа ён Марке:
«Гэта што пад гарою там відаць?»
Адказвае Марка Якубовіч:
«Тое могілках наша радавое».
Кажа незнаёмы мінак:
“Адпачываць мне на вашым могілках,
Таму што мне жыць ужо не долго”.
Тут шырокі розвил ён пояс,
Кажет Марка крывавую рану.
“тры дні, Ён сказау, - нашу я пад сэрцам
Бусурмана свінцовую кулю.
як памру, ты закапай маё цела
за гарой, пад зялёнай вярбой.
І са мной пакладзі маю шаблю,
Таму што я слаўны быў воін”.
Падтрымала Зоя незнаёмца,
А Марка стаў аглядаць рану.
Раптам сказала маладая Зоя:
“дапамажы мне, Marco, я не ў сілах
Падтрымаць госця нашага долі”.
Тут убачыў Марка Якубовіч,
Што мінак на руках у яе памёр.
Марка сеў на каня варанога,
Узяў з сабою мёртвае цела
І паехаў з ім на могілках.
Там глыбокую вырылі магілу
І з малітвай мерцвяка пахавалі.
Вось праходзіць тыдзень, іншая,
Стаў худнець сыночак у Марка;
Перастаў ён бегаць і гарэзаваць,
Усё ляжаў на рогожей ды енчыў.
Да Якубовічу калуер прыходзіць, -
Паглядзеў на дзіцяці і сказаў:
“Сын твой хворы небяспечнай хваробы;
Паглядзі на белую яго шыю:
Бачыш ты крывавую ранку?
Гэта зуб ваўкалака, павер мне”.
Уся вёска за старцам калуером
Адправілася адразу на могілках;
Там магілу мінака раскапалі,
убачыць, - труп румяны і свежы, -
пазногці выраслі, як крумкачынаму кіпцюры,
А твар абрасло барадой,
Пунсовай крывёй запэцканыя вусны, -
Поўная крыві глыбокі дол.
Бедны Марка калом замахнуўся,
Але мярцвяк завішчаў і спрытна
З магілы ў лес бягом кінуўся.
Ён бег хутчэй, чым конь,
Ад страмёнаў на вострыя язвима;
І кусточка пад ім так і гнуліся,
А сукі дрэў так і трашчалі,
ламаючыся, як замерзла дубцы.
Калуер магільнай зямлёй
Дзіцяці хворага ўсё выцер,
І ўвесь дзень тварыў над ім малітвы.
На заходзе чырвонага сонца
Зоя мужу свайму сказала:
“памятаеш? роўна таго два тыдні,
У гэтую пару памёр злы мінак”.
Раптам сабака гучна завыла,
Адчыніліся дзверы самі сабой,
І ўвайшоў волат, нахіліўшыся,
сеў ён, ногі пад сябе падціснула,
Столі галавою дакранаючыся.
Ён на Марка глядзеў нерухома,
Нерухома глядзеў на яго Марка,
Зачараваны жахлівым яго позіркам;
але стары, малітоўнік раскрыць,
Запале кипарисную галінку,
І падзьмуў дым на волата.
І затросся ваўкалак пракляты,
У дзверы кінуўся і бегчы пусціўся,
быццам воўк, паляўнічым гнаны.
На іншыя суткі ў тую ж пару
сабака забрахаў, дзверы адчыніліся,
І ўвайшоў чалавек незнаёмы.
Быў ён ростам, як цесарский рэкрут.
Сеў ён моўчкі і стаў глядзець на Марка;
Але стары малітвай яго прагнаў.
У трэці дзень увайшоў карлік малы, -
Мог бы ён верьхом сядзець на пацуку,
Але зіхацелі ў яго злыя вочкі.
І стары ў трэці раз яго прагнаў,
І з таго часу ўжо ён не вяртаўся.
