- На заезны двор. Гасподзь дапамог, натыкнуліся прама на плот. выходзь, пане, хутчэй так абаграванне.
Я выйшаў з буды. Буран яшчэ працягваўся, хоць з меншай сілаю. Было так цёмна, што хоць вока выкалі. Гаспадар сустрэў нас каля брамы, трымаючы ліхтар пад крысом, і ўвёў мяне ў святліцу, цесную, але даволі чыстую; лучына асвятляла яе. На сцяне вісела вінтоўка і высокая казацкая шапка.
гаспадар, родам яицкий казак, здаваўся мужык гадоў шасцідзесяці, яшчэ свежы і бадзёры. Савельич унёс за мною куфэрак, папрасіў вагню, каб рыхтаваць гарбату, які ніколі так не здаваўся мне патрэбен. Гаспадар пайшоў клапаціцца.
- Дзе ж важаты? - спытаў я ў Савельича.
«Тут, ваша благароддзе », - адказваў мне голас зверху. Я зірнуў на палаткі і ўбачыў чорную бараду і два бліскучыя вочы. «Што, брат, змёрз?»-« Як ня прозябнуть ў адным худзенькай армяку! Я мяркую, што гэта быў народжаны, ды што граху таіць? заклаў вечОр у целовальника: мароз здаўся не вялікі ». У гэтую хвіліну гаспадар увайшоў з кіпячым самаварам; я прапанаваў важатаму нашаму чашку чаю; мужык злез з палацяў. Быў з выгляду, падалася мне выдатная: ён быў гадоў сарака, росту сярэдняга, хударлявы і шыракаплечы. У чорнай барадзе яго паказвалася сівізной; жывыя вялікія вочы так і бегалі. Твар яго мела выраз даволі прыемнае, але круцельскае. Воласа былі обстрижены ў гурток; на ім быў абарваны світы і татарскія шаравары. Я паднёс яму кубак чаю; ён паспытаў і паморшчыўся. «Ваша благароддзе, зрабіце мне такую ласку, - дысплей podnesti келіх віна; чай не наша казацкае пітво ». Я з ахвотай выканаў яго жаданне. Гаспадар выняў з ставца штоф і шклянку, падышоў да яго і, зірнуўшы яму ў твар: «уваскрашэнне, - сказаў ён, - зноў ты ў нашым краі! Адколы бог прынёс?»Важаты мой міргнуў значна і адказваў прымаўкі: «У агарод лётаў, канопляў дзёўб; шпурнула бабуля каменьчыкам - ды міма. ну, а што вашыя?»
- Так што нашы! - адказваў гаспадар, працягваючы іншасказальна размова. - Сталі было да вячэрні тэлефанаваць, ды пападдзя не загадае: поп у гасцях, чэрці на цвінтары. - «Silent, дзядзька, - запярэчыў мой валацуга, - будзе дожджык, будуць і грыбкі; а будуць грыбкі, будзе і кузаў. А зараз (тут ён міргнуў зноў) затыкні сякеру за спіну: ляснічы ходзіць. ваша благароддзе! за ваша здароўе!»- Пры гэтых словах ён узяў шклянку, перахрысціўся і выпіў адным духам. Потым пакланіўся мне і вярнуўся на палаткі.
Я нічога не мог тады зразумець з гэтага зладзейскага размовы; але пасля ўжо здагадаўся, што справа ішла пра справы Яицкого войскі, у той час толькі што ўціхамірвання пасля бунту 1772 года. Савельич слухаў з выглядам вялікага незадавальнення. Ён паглядаў з падазрэннем то на гаспадара, то на важатага. заезны двор, або, па-тамтэйшаму, умет, знаходзіўся ў баку, у стэпе, далей, чым калі-небудзь сферы, і вельмі быў падобны на разбойническую прыстань. Але рабіць было няма чаго. Нельга было і падумаць аб працягу шляху. Неспакой Савельича вельмі мяне пацяшала. Між тым я размясціўся начаваць і лёг на лаву. Савельич рашыўся выбрацца на печ; гаспадар лёг на падлозе. Хутка ўся хата захрапла, і я заснуў як забіты.
Прачнуўшыся ранкам даволі позна, я ўбачыў, што бура сціхла. сонца ззяла. Снег ляжаў асляпляльнай заслонаю на неабсяжнай стэпе. Коні былі ўжо запрэжаны. Я расплаціўся з гаспадаром, які ўзяў з нас такую ўмераны плату, што нават Савельич з ім не заспрачаўся і не стаў таргавацца па сваім звычаі, і ўчорашнія падазрэнні згладзіліся зусім з галавы яго. Я паклікаў важатага, дзякаваў за аказаную дапамагчы і загадаў Савельичу даць яму паловаю на гарэлку. Савельич нахмурыўся. «Паловаю на гарэлку! - сказаў ён, - за што гэта? для гэтага, што ты ж дазволіў падвезці яго да карчмы? воля твая, пане: няма ў нас лішніх паловаю. Усякаму даваць на гарэлку, так самому хутка прыйдзецца галадаць ». Я не мог спрачацца з Савельичем. грошы, На маю абяцаньню, знаходзіліся ў поўным яго распараджэнні. Мне было прыкра аднак жа, што не мог аддзячыць чалавека, выручыў мяне, калі не з бяды, дык, прынамсі, з вельмі непрыемнага становішча. «Добра, - сказаў я стрымана;- калі не хочаш даць паловаю, то вымі яму што-небудзь з майго сукенкі. Ён апрануты занадта лёгка. Дай яму мой заячы кажух ».
- Памілуй, бацюшка Пётр Андреич! - сказаў Савельич. - Навошта яму твой заячы кажух? Ён яго прап'е, сабака, у першым карчме.
- Гэта, старинушка, ужо ці не твая туга, - сказаў мой валацуга, - прапіць я, або няма. Яго благароддзе мне даруе футра са свайго пляча: яго на тое панская воля, а тваё халопы справа не спрачацца і слухацца.
- Бога ты не баішся, разбойнік! - адказваў яму Савельич злосным голасам. - Ты бачыш, што дзіця яшчэ не разумее, а ты і рады яго абабраць, прастаты яго дзеля. Zachem Tebe Барскі tulupčik? Ты і ня нацягнеш яго на свае окаянные плечища.
- Прашу не разумнічаць, - сказаў я свайму дзядзьку;- зараз нясі сюды кажух.
- Госпадзе Ўладару! - прастагнаў мой Савельич. - Zayaçiy роднай noveşenkiy! і дабро б каму, а то п'яніцы оголелому!
Аднак заячы кажух з'явіўся. Мужычок тут жа стаў яго прымерваць. На самой справе, пералік, з якога паспеў і я вырасці, быў трошкі для яго вузкі. Аднак ён так-сяк ўмудрыўся і надзеў яго, распор па швах. Савельич ледзь не завыў, пачуўшы, як ніткі затрашчалі. Валацуга быў надзвычай задаволены маім падарункам. Ён праводзіў мяне да буды і сказаў з нізкім паклонам: «Дзякуй, ваша благароддзе! Наградзі вас бог за вашую цноту. Век не забуду вашых ласкаў ». - Ён пайшоў у свой бок, а я адправіўся далей, не звяртаючы ўвагі на прыкрасць Савельича, і хутка забыўся пра ўчорашняй віхуры, аб сваім важатыя і пра заечым кажусе.
Прыехаўшы ў Оренбург, я прама з'явіўся да генерала. Я ўбачыў мужчыну росту высокага, але ўжо згорбленага стараста. Доўгія валасы яго былі зусім белыя. Стары полинялый мундзір нагадваў ваяра часоў Ганны Іаанаўны, а ў яго прамовы моцна адгукаўся нямецкі вымову. Я падаў яму ліст ад бацюшкі. Пры імя яго ён зірнуў на мяне хутка: «Поже мой! - сказаў ён. - Do Tavno, здаецца, Андрэй Пятровіч быў еше тваіх гадоў, а цяпер вось уш які ў яго молотец! брат, рамкі, рамкі!»- Ён распячатаў пісьмо і пачаў чытаць яго напаўголасу, робячы свае заўвагі. «" Міласэрны васпан Андрэй Карлавіч *, спадзяюся, што ваша правасхадзіцельства "... Гэта што за серемонии? FUJ, як яму не софестно! Вядома: дысцыпліна перша справу, але ці так пішуць да старога камрад?.. "Ваша правасхадзіцельства не забылася" ... гм ... "і ... калі ... нябожчыкам фельдмаршалам Мін ... паходзе ... таксама і ... Каролинку" ... Эху, Bruder! так ён еше памятае старыя нашы свавольстваў? "Зараз аб справе ... Да вас майго валацугу" ... гм ... "трымаць у яжовых рукавіцах" ... Што такое ешовы рукавіц? Гэта павінна быць руская прымаўка ... Што такое "дершать ў ешовых рукавіцах"?»- паўтарыў ён, звяртаючыся да мяне.
- Гэта значыць, - адказваў я яму з выглядам як мага больш нявінным, - абыходзіцца ласкава, не надта строга, даваць пабольш волі, трымаць у вожыкавых рукавіцах.
«Гм, разумею ... "і не даваць яму волі" няма, відаць ешовы рукавіцы значыць не тое ... "Пры сем ... яго пашпарт" ... Дзе ж ён? А, вось ... "адпісаць у Сямёнаўскі" ... Добра, добра: усё будзе зроблена ... "Дазволіш без чыноў абняць сябе і ... старым таварышам і сябрам" - a! нарэшце здагадаўся ... і іншае і іншае ... Ну, бацюшка, - сказаў ён, прачытаўшы пісьмо і адклаўшы ў бок мой пашпарт, - усё будзе зроблена: ты будзеш афіцэрам пераведзены ў *** полк *, і каб табе часу не губляць, то заўтра ж едзь у Белогорск крэпасць, дзе ты будзеш у камандзе капітана Міронава, добрага і сумленнага чалавека. Там ты будзеш на службе сапраўднай, навучышся дысцыпліне. У Арэнбурзе рабіць табе няма чаго; рассейванне шкодна маладому чалавеку. А сёння міласьці просім: папалуднаваць у мяне ».
«Час ад часу не лягчэй! - падумаў я пра сябе, - да чаго паслужыла мне то, што яшчэ ў чэраве маці я быў ужо гвардыі сяржантам! Куды гэта мяне завяло? У *** полк і ў глухую крэпасць на мяжу кіргіз-кайсацких стэпаў!..»Я паабедаў у Андрэя Карловіча, ўтрох з яго старым ад'ютантам. Строгая нямецкая эканомія панавала за яго сталом, і я думаю, што страх бачыць часам лішняга госцю за сваёю халастога бяседзе быў збольшага прычынаю паспешнага выдалення майго ў гарнізон. На другі дзень я развітаўся з генералам і адправіўся да месца майго прызначэння.
кіраўнік IIIКрепость
Мы ў фартэцыі жывем,
Хлеб ямо і ваду п'ём;
А як лютыя ворагі
Прыйдуць да нас на пірагі,
Задамо гасцям гулянку:
Зарад карцеччу гармату.
салдацкая песня.
старадаўнія людзі, мой бацюшка.
Недалетак. *
Белогорск крэпасць знаходзілася ў сарака вёрст ад Арэнбурга. Дарога ішла па крутым беразе Яика. Рака яшчэ не замярзала, і яе свінцовыя хвалі сумна чарнелі ў аднастайных берагах, пакрытых белым снегам. За імі распасціраліся кіргізскія стэпы. Я пагрузіўся ў разважанні, Большую частку сумныя. Гарнізонная жыццё мала мела для мяне прывабнасці. Я ўяўляў сабе капітана Міронава, маёй будучыні начальніка, і ўяўляў яго строгім, злосным старым, не дасведчаным нічога, акрамя сваёй службы, і гатовым за ўсякую пусцяковіну саджаць мяне пад арышт на хлеб і на ваду. Між тым пачало змяркацца. Мы ехалі даволі хутка. «Ці з'яўляецца гэта далёка замкі?»- спытаў я ў свайго фурмана. «Не далёка, - адказваў ён. - Вунь ужо бачная ». - Я глядзеў ва ўсе бакі, чакаючы ўбачыць грозныя бастыёны, вежы і вал; але нічога не бачыў, акрамя вёсачкі, акружанай з бярвення плотам. З аднаго боку стаялі тры ці чатыры сьціртаю сена, напаўзавеянай снегам; з другога скрывілася млын, з лубачнымі крыламі, ляніва апушчанымі. «Дзе ж крэпасць?»- спытаў я са здзіўленнем. «Ды вось яна», - адказваў фурман, паказваючы на вёсачку, і з гэтым словам мы ў яе заехалі. Ля варот ўбачыў я старую чыгунную гармату; вуліцы былі цесныя і крывыя; хаты нізкія і большай часткай пакрытыя саломаю. Я загадаў ехаць да кашталяна, і праз хвіліну буда спынілася перад драўляным дамком, збудаваным на высокім месцы, блізу драўлянай жа царквы.
Ніхто не сустрэў мяне. Я пайшоў у сенцы і адчыніў дзверы ў пярэднюю. стары інвалід, седзячы на стале, нашывалі сінюю лату на локаць зялёнага мундзіра. Я загадаў яму далажыць пра мяне. «Увайдзі, бацюшка, - адказваў інвалід - нашы хаты ». Я ўвайшоў у чысценькую пакойчык, прыбраную па-старадаўняму. У кутку стаяў шафа з посудам; на сцяне вісеў дыплом афіцэрскі за шклом і ў рамцы; каля яго красаваліся лубочныя карцінкі, якія прадстаўляюць ўзяцце Кистрина і Ачакава *, таксама выбар нявесты і пахаваньне ката. У акна сядзела бабулька ў ватоўцы і з хусткай на галаве. Яна размотваць ніткі, якія трымаў, распялив на руках, крывой дзядок у афіцэрскім мундзіры. «Што вам заўгодна, бацюшка?»- спытала яна, працягваючы свой занятак. Я адказваў, што прыехаў на службу і зьявіўся па абавязку свайму да спадара капітану, і з гэтым словам звярнуўся было да Крываў дзядку, прымаючы яго за каменданта; але гаспадыня перапыніла затверженную мною прамову. «Івана Кузміч дома няма, - сказала яна;- ён пайшоў у госці да бацькі Гарасіма; да всё равно, бацюшка, я яго гаспадыня. Прашу шанаваць. Сядай, бацюшка ». Яна сказала так дзеўку і загадала ёй паклікаць ўрадніка. Дзядок сваім адзінокім вокам пазіраў на мяне з цікаўнасцю. «Смею спытаць, - сказаў ён - вы ў якім палку мелі ласку служыць?»Я задаволіў яго цікаўнасці. «А смею спытаць, - працягваў ён, - навошта мелі ласку вы перайсці з гвардыі ў гарнізон?»Я адказваў, што такая была воля начальства. «Чаятельно, за непрыстойныя гвардыі афіцэру ўчынкі », - працягваў нястомны вопрошатель. «Годзе хлусіць дробязі, - сказала яму капитанша;- ты бачыш, малады чалавек з дарогі стаміўся; яму не да цябе ... (трымай-ка рукі прамей ...). А ты, мой бацюшка, - працягвала яна, звяртаючыся да мяне, - не бядуй, што цябе ўпеклі ў наш глухмень. Не ты першы, ня ты апошні. сцерпіцца, злюбіцца. Швабрин Аляксей Іванавіч вось ужо пяты год як да нас пераведзены за смертазабойства. Бог ведае, які грэх яго паблытаў; ён, Там вы ідзяце см, паехаў за горад з адным паручнікам, Каб vzyali з мячамі soboyu, ды і ну сябар у сябра пырять; а Аляксей Іванавіч і закалоў паручніка, ды яшчэ пры двух сведках! Што загадаеш рабіць? На грэх майстра няма ».
У гэты момант вярнуўся ураднік, малады і станісты казак. «Максімыч! - сказала яму капитанша. - Адвядзі г. афіцэру кватэру, Для pochishte ». - "Слухаю, Васіліса Ягораўна, - адказваў ураднік. - Ці не змясціць Ці яго благароддзе да Івана Паляжаева?»-« Хлусіш, Максімыч, - сказала капитанша;- у Паляжаева і так цесна; ён жа мне кум і памятае, што мы яго начальнікі. завядзі г. афіцэра ... як ваша імя і імя па бацьку, мой бацюшка? Пётр ANDREIĆ?.. Otvedi Пятра ANDREIĆ да насеннаму Body. ён, махляр, конь сваю пусціў да мяне ў агарод. ну, што, Максімыч, ці ўсё шчасна?»
- Усё, дзякуй Богу, ціха, - адказваў казак;- толькі капрал Прохараў пабіўся ў лазні з Усцінаў Негулиной за хеўру гарачай вады.
- Іван Игнатьич! - сказала капитанша крывым дзядку. - разбярыцеся Прохарава з Усцінаў, хто мае рацыю, хто вінаваты. Ды абодвух і пакарай. ну, Максімыч, ідзі сабе з богам. Пётр ANDREIĆ, Максімыч завядзе вас на вашу кватэру.
Я адкланяўся. Ураднік прывёў мяне ў хату, якая стаяла на высокім беразе ракі, на самым краі крэпасці. Палова хаты занятая была сям'ёй Сямёна Кузавы, іншую адвялі мне. Яна складалася з адной святліцы, даволі ахайнай, падзеленай напалам перагародкай. Савельич стаў у ёй распараджацца; я стаў глядзець у вузенькую акенца. Перада мною распасціралася сумная стэп. Накасяк стаяла некалькі хатак; па вуліцы блукала некалькі курэй. старая, стоячы на ганку з карытам, клікала свіней, якія адказвалі ёй прыязным рохканнем. І вось у якім баку асуджаны я быў праводзіць маю маладосць! Туга ўзяла мяне; я адышоў ад акна і лёг спаць без вячэры, нягледзячы на ўмаўленьня Савельича, які паўтараў са скрухай: «Госпадзе Ўладару! нічога не ёсць і не выбіраюць! Што скажа пані, калі дзіця занеможет?»
На другі дзень я толькі што стаў апранацца, як дзверы адчыніліся, і да мяне ўвайшоў малады афіцэр невысокага росту, з тварам смуглявым і хвацка непрыгожым, але надзвычай жывым. "Прабачце мяне, - сказаў ён мне па-французску, - што я без цырымоніі прыходжу з вамі пазнаёміцца. Учора даведаўся я аб вашым прыездзе; жаданне ўбачыць нарэшце чалавечы твар так авалодала мною, што я не вытрымаў. Вы гэта зразумееце, калі пражывеце тут яшчэ некалькі часу ». - Я здагадаўся, што гэта быў афіцэр, выпісаны з гвардыі за паядынак. Мы адразу пазнаёміліся. Швабрин быў вельмі не дурны. Гутарка яго быў остер і занимателен. Ён з вялікай вясёлай апісаў мне сямейства каменданта, яго грамадства і край, куды завяла мяне лёс. Я смяяўся ад чыстага сэрца, як увайшоў да мяне той самы інвалід, які чыніў мундзір ў пярэдняй каменданта, і ад імя Васілісы Ягораўны паклікаў мяне да іх абедаць. Швабра падахвоціўся ісці са мною разам.
Падыходзячы да каменданцкай дому, мы ўбачылі на пляцоўцы чалавек дваццаць старэнькіх інвалідаў з доўгімі косамі і ў трохкутных капялюшах. Яны выбудаваны былі стойцы смірна. Наперадзе стаяў камендант, стары бадзёры і высокага росту, у каўпаку і ў китайчатом халаце. Uvidya нас, ён да нас падышоў, сказаў мне некалькі ласкавых слоў і стаў зноў камандаваць. Мы спыніліся было глядзець на вучэнне; але ён прасіў нас ісці да Васілісе Ягораўне, абяцаючы быць ўслед за намі. «А тут, - дадаў ён, - няма чаго вам глядзець ».
Васіліса Ягораўна прыняла нас папросту і гасцінна і абышлася са мною як бы й век была знаёмая. Інвалід і Палашка накрывалі стол. «Што гэта мой Іван Кузміч сёння так завучыць! - сказала комендантша. - Палашка, пакліч пана абедаць. Ды дзе ж Маша?"- Тут увайшла дзяўчына гадоў осьмнадцатом, круглатвары, rumyanaya, з светла-русымі валасамі, гладка зачэсаны за вушы, якія ў ёй так і гарэлі. З першага погляду яна не вельмі мне спадабалася. Я глядзеў на яе з прадузятасцю: Швабрин апісаў мне Машу, капітанскую дачка, дасканалай дурочка. Мар'я Іванаўна села ў кут і пачала шыць. Між тым падалі капуста. Васіліса Ягораўна, не бачачы мужа, другі раз паслала за ім Палашка. «Скажы пану: госці-дэ чакаюць, капуста простынут; дзякуй Богу, ученье не сыдзе; паспее накрычаць ». - Капітан неўзабаве ўвайшоў, які суправаджаецца крывым дзядком. "Што гэта, мой бацюшка? - сказала яму жонка. - стравы даўным-даўно пададзена, а цябе не дозовешься ». - «А чуеш ты, Васіліса Ягораўна, - адказваў Іван Кузміч, - я быў заняты службай: солдатушек вучыў ». - «І, поўна! - запярэчыла капитанша. - Толькі слава, што салдат вучыш: ні ім служба не даецца, ні ты ў ёй толку не зведаеш. Сядзеў бы дома ды богу маліўся; так было б лепш. дарагія госці, міласьці просім за стол ».
Мы селі абедаць. Васіліса Ягораўна не сціхала ні на хвіліну і абсыпала мяне пытаннямі: хто мае бацькі, жывыя яны, дзе жывуць і якое іх стан? Ён пачуў, што ў бацюшкі трыста душ сялян, «Ці лёгка! - сказала яна, - бо ёсць жа на свеце багатыя людзі! І ў ЗША, мой бацюшка, усяго-то душ адна дзеўка Палашка, што слава Богу, жывем памаленьку. адна бяда: Маша; девка на выданье, а какое у ёй пасаг? часты грэбень, ды венік, Gold Body (свабодны бог!), з чым у лазню схадзіць. добра, калі знойдзецца добры чалавек; а то сядзі сабе ў дзеўках векавечнай нявестаю ». - Я зірнуў на Марью Іванаўну; яна ўся пачырванела, і нават слёзы капнуў на яе талерку. Мне было шкада яе, і я спяшаўся перамяніць размова. "Я чуў, - сказаў я досыць недарэчы, - што на вашу крэпасць збіраюцца напасці башкирцы ». - «Хто, бацюшка, ты зрабіў ласку гэта чуць?»- спытаў Іван Кузміч. «Мне так казалі ў Арэнбурзе», - адказваў я. «Дробязь! - сказаў камендант. - У нас даўно нічога не чуваць. Башкирцы - народ напалоханы, і kirgiztsы prouchenы. Нябось на нас не сунуцца; а насунуць, так я такую задам пострах, што гадоў на дзесяць суцішыць ». - «І вам не страшна, - працягваў я, звяртаючыся да капитанше, - заставацца ў крэпасці, схільнай такім небяспекам?»-« Звычка, мой бацюшка, - адказвала яна. - Таму гадоў дваццаць як нас з палка перавялі сюды, і не дай божа, як я баялася праклятых гэтых Нехрысці! як завижу, бывала, рысьи шапкі, ды як заслышу іх віск, верыш Ці, бацька мой, сэрца так і замрэ! А цяпер так прывыкла, што і з месца не крану, як прыйдуць нам сказаць, што злодзеі каля крэпасці гойсаюць ».
- Васіліса Ягораўна прехрабрая дама, - заўважыў важна Швабрин. - Іван Кузміч можа гэта засведчыць.
- Так, чуеш ты, - сказаў Іван Кузміч;- баба-то ні з баязлівых.
- А Мар'я Іванаўна? - спытаў я, - гэтак тое самае смела, як і вы?
- Адважная Ці Маша? - адказвала яе маці. - Няма, Маша баязліўка. Да гэтага часу не можа чуць стрэлу з стрэльбы: так і затрымціць. А як таму два гады Іван Кузміч выдумаў ў мае імяніны паліць з нашай гарматы, так яна, мая галубка, ледзь са страху на той свет не адправілася. З тых часоў ужо і ня палим з праклятай гарматы.
Мы ўсталі з-за стала. Капітан з капитаншею адправіліся спаць; а я пайшоў да Швабрину, з якім і правёў цэлы вечар.
кіраўнік IVПоединок
- У абраным, і стань жа ў позитуру.
паглядзіш, пракалю як я тваю постаць!*
Княжнин.
Прайшло некалькі тыдняў, і жыцьцё маё ў Белогорск крэпасці зрабілася для мяне не толькі ніштаваты, але нават і прыемна. У доме каменданта быў я прыняты як родны. Муж і жонка былі людзі самыя шаноўныя. Іван Кузьміч, які выйшаў у афіцэры з салдацкіх дзяцей, быў чалавек неадукаваны і просты, але самы сумленны і добры. Жонка яго ім кіравала, што ўзгоднена з яго бестурботнасці. Васіліса Ягораўна і на справы службы глядзела, як на свае гаспадарскія, і кіравала моцаю так дакладна, як і сваім домком. Мар'я Іванаўна хутка перастала са мною ужо баяцца. мы пазнаёміліся. Я ў ёй знайшоў разважную і адчувальную дзяўчыну. Незаўважным чынам я прывязаўся да добрага сямейства, нават да Івана Игнатьичу, крывым Гарнізон паручнік, пра які Швабрин выдумаў, быццам бы ён быў у недазваляльнай сувязі з Васіліса Ягораўна, што не мела і цені праўдападабенства; але Швабрин пра тое не вельмі хваляваўся.
Я быў выраблены ў афіцэры. Служба мяне не абцяжарвала. У богасцеражонай крэпасці не было ні аглядаў, ні вучэнняў, ні варты. Камендант па ўласнай ахвоце вучыў часам сваіх салдат; але яшчэ не мог дамагчыся, каб усе яны ведалі, якая бок правая, якая левая, хоць многія з іх, каб у тым не памыліцца, перад кожным абаротам клалі на сябе знак крыжа. У Швабрина было некалькі французскіх кніг. Я стаў чытаць, і ўва мне абудзілася паляванне да літаратуры. Па раніцах я чытаў, практыкаваўся ў перакладах, а часам і ў сачыненні вершаў. Абедаў амаль заўсёды ў каменданта, дзе звычайна праводзіў рэшту дня і куды ўвечары часам з'яўляўся бацька Герасім з жонкаю Акулін Памфиловной, першаю вестовщицею ва ўсім околодке. З А. И.Швабриным, зразумела, бачыўся я кожны дзень; але час ад часу гутарка яго рабілася для мяне менш прыемна. Заўсёдныя жарты яго наконт сям'і каменданта мне вельмі не падабаліся, асабліва з'едлівыя заўвагі пра Мар'ю Іванаўне. Іншага грамадства ў крэпасці не было, але я іншага і не жадаў.
Нягледзячы на прадказанні, башкирцы не абураліся. Спакой валадарыла вакол нашай крэпасці. Але свет быў перапынены незапным междуусобием.
Я ўжо казаў, што я займаўся літаратурай. досведы мае, для тагачаснага часу, былі ладна, і Аляксандр Пятровіч Сумароков, некалькі гадоў пасля, вельмі іх выхваляцца. Аднойчы атрымалася мне напісаць песеньку, якой быў я задаволены. вядома, што выдумшчыкі часам, пад выглядам патрабаванні саветаў, шукаюць прыхільнага слухача. Такім чынам, перапісаў маю песеньку, я панёс яе да Швабрину, які адзін ва ўсёй крэпасці мог ацаніць творы паэтаў. Пасля маленькага прадмовы выняў я з кішэні свой сшытак і прачытаў яму наступныя вершыкі:
Думка любоўная вынішчаючы,*
Тщусь выдатную забыць,
І ах, Машу пазбягаючы,
Мышлю вольнасць атрымаць!
але вочы, што мя паланілі,
Всеминутно перада мной;
Яны дух ўва мне зьбянтэжылі,
Знішчылі мой супакой.
ты, даведаўшыся мае пошасці,
злітуйся, Маша, нада мной,
Нездарма мяне ў гэты лютай часткі,
І што я запалонены табой.
- Як ты гэта знаходзіш? - спытаў я Швабрина, чакаючы пахвалы, як даніны, мне абавязкова следуемой. Але і на вялікую мой жаль, швабра, звычайна паблажлівы, рашуча аб'явіў, што песня мая нядобрая.
- Чаму так? - спытаў я яго, хаваючы сваю прыкрасць.
- Таму, - адказваў ён, - што такія вершы вартыя настаўніка майго, Васіль Кирилыча Тредьяковского, і вельмі нагадваюць мне яго любоўныя куплетцы.
Тут ён узяў ад мяне сшытак і пачаў неміласэрна разбіраць кожны верш і кожнае слова, здзекуючыся з мяне самым колкім чынам. Я не вытрымаў, вырваў з рук ягоных маю сшытак і сказаў, што ўжо зроду ня пакажу яму сваіх твораў. Швабрин пасмяяўся i з гэтай пагрозай. «Паглядзім, - сказаў ён, - не адмаўляешся Ці ты сваё слова: вершапісцаў патрэбен слухач, як Івану Кузміч графінчык гарэлкі перад абедам. А хто гэтая Маша, перад якой тлумачыцца ў пяшчотнай страсці і ў любоўнай пошасці? Ужо не Мар'я ль Іванаўна?»
- Не твая справа, - адказваў я пахмура, - хто б ні была гэтая Маша. Я не патрабую ні твайго меркавання, ні тваіх здагадак.
